Het land van de kunstnier, biografie van een wereldprimeur, 1913-1970

PRESENTATIE: 7 JUNI 2025, RIJKSMUSEUM BOERHAAVE, LEIDEN
TOT DIE DATUM INSCHRIJFPRIJS: 24,95
Let op: voorinschrijvers ontvangen boek begin juni

Met de kunstmatige nier had Nederland in 1945 een medische wereldprimeur. Uitvinder-arts Willem Kolff, die hem in oorlogstijd bouwde, hoopte na de bevrijding op enthousiasme en steun. Zijn kunstnier moest echter opboksen tegen conservatieve krachten in een medisch klimaat van een land in wederopbouw. Teleurgesteld emigreerde hij.

Eén true believer bleef: Kolffs assistent Erik Twiss bouwde begin jaren vijftig een kunstnier in het Rotterdamse St. Claraziekenhuis. Vijf jaar lang konden patiënten met acuut nierfalen in Nederland alleen bij Twiss terecht. Totdat een door Kolff in Amerika doorontwikkeld model beschikbaar kwam en ook de academische ziekenhuizen overstag gingen. Begin jaren zestig werd dankzij de 'shunt', het kunstmatig bloedvat, herhaalde behandeling mogelijk.

Zo overtuigde de kunstnier alsnog, zelfs in eigen land. Maar de behandeling was duur, kostte veel mankracht en de beperkte beschikbaarheid creëerde nieuwe kwesties over leven en dood: wie mocht aan de dialyse en wie niet? Er volgden wetten en regels, maar ook geld dankzij de Nierstichting, waarmee meer dialysecentra gebouwd werden. Rond 1970 was dialyse gemeengoed geworden. Tegenwoordig heeft bijna ieder ziekenhuis een dialyseafdeling, je kunt zelfs thuis 'spoelen'. De wereldprimeur van toen redt nu dagelijks miljoenen mensenlevens wereldwijd.

In Het land van de kunstnier, biografie van een wereldprimeur, 1913-1970 reconstrueren verpleegkundig specialist en dialysekenner Paul Gundlach en Kolff-biograaf Herman Broers de moeizame route naar acceptatie van een bijzondere uitvinding. Wat leert de biografie van de kunstmatige nier ons ook nu nog over innovatie en de noodzaak revolutionaire ideeën de ruimte te geven?

 'Er zijn geen regels hier: wij proberen iets te bereiken.'
Thomas A. Edison